Wanneer de stem het niet goed doet
1. Bij keelklachten ten gevolge van intensief of verkeerd stemgebruik
Wanneer de keel door intensief stemgebruik geïrriteerd is, pijnlijk, branderig of dichtgeknepen aanvoelt en het lijkt of er iets niet kan worden weggeslikt. Als de klachten veelvuldig optreden kan dit stemklachten veroorzaken.
Oorzaak 
Intensief en/of verkeerd stemgebruik. Soms ten gevolge van teruglopend maagzuur.
Gevolg
Hoesten en kuchen. Pijn in de keel. Heesheid.
Logopedie
De logopedist adviseert over het stemgebruik en geeft stemtraining na diagnose door een KNO-arts. Het is raadzaam om bij langdurige keelklachten (langer dan twee weken) een arts of een specialist te raadplegen.
2. Bij heesheid
Wanneer de stem schor, krakerig, met een ruis of hees klinkt. Vaak in samenhang met andere symptomen, zoals hoesten, te luid, te zacht, te hoog, te laag of te geknepen spreken.
Oorzaak
Bij een in aanleg zwakke stem. Verkoudheid. Keelontsteking. Verkeerd stemgebruik. Psychische problemen.
Gevolg
Pijn in de keel. Moe worden van het spreken. Soms ontstaat er een afwijking aan de stembanden, zoals stembandknobbeltjes.
Logopedie
De logopedist adviseert over het stemgebruik en geeft stemtraining na diagnose door een KNO-arts.
Bij langdurige heesheid (langer dan twee weken) is het raadzaam een arts of een specialist te raadplegen.
3. Bij een te hoge of te lage spreekstem
Wanneer de spreekstem wordt ervaren als te hoog of te laag.
Oorzaak
Verkeerd stemgebruik. Een niet of onvolledig verlopen stemdaling (in de puberteit). Hormonen (bijvoorbeeld door het langdurig gebruik van bepaalde hormoonpreparaten).
Gevolg
Stemklachten. Heesheid. Psychische problemen.
Logopedie
De logopedist adviseert over het stemgebruik en geeft stemtraining na diagnose door een KNO-arts. Bij iemand die zijn eigenlijke, lage stem niet wil gebruiken, is ook begeleiding van een psycholoog gewenst.
4. Bij stemband knobbeltjes
Wanneer de stembanden als gevolg van verdikkingen niet goed kunnen sluiten.
Oorzaak
Verkeerd stemgebruik. Overbelasting bij een gevoelig stemorgaan. Soms niet aanwijsbaar.
Gevolg
Pijn in de keel. Moe van het spreken. Heesheid. Een chirurgische ingreep is soms noodzakelijk.
Logopedie
De logopedist adviseert over het stemgebruik en geeft stemtraining na diagnose door een KNO-arts.
5. Bij stembandpoliepen
Wanneer de stembanden als gevolg van een verdikking niet goed kunnen sluiten.
Oorzaak
Een ontsteking van de luchtwegen. Hoesten. Verkeerd stemgebruik.
Gevolg
Pijn in de keel. Moe worden van het spreken. Heesheid. Een chirurgische ingreep is vaak noodzakelijk.
Logopedie
De logopedist adviseert over het stemgebruik en geeft stemtraining na diagnose door een KNO-arts.
6. Bij stemband-oedeem
Wanneer onder het slijmvlies van de stembanden vocht ophoopt, waardoor de stembanden niet goed kunnen sluiten.
Oorzaak
Roken. Intensief stemgebruik.
Gevolg
De stem klinkt hees en/of schor en is opval/end laag. Een chirurgische ingreep is vaak noodzakelijk.
Logopedie
De logopedist adviseert over het stemgebruik en geeft stemtraining na diagnose door een KNO-arts. Een belangrijke voorwaarde voor het optimaliseren van de behandeling is stoppen met roken.
7. Bij stembandverlamming
Wanneer een of beide stembanden tijdens het spreken geheel of gedeeltelijk bewegingloos is waardoor de stem hees klinkt.
Oorzaak
Een virusinfectie. Een complicatie bij een operatie.
Gevolg
De volgende stembandverlammingen kunnen heesheid geven:
- Eén stemband is verlamd en de stembanden kunnen nog sluiten. Het stemgeluid is redelijk maar in volume en toonhoogte beperkt. Er kunnen ademproblemen zijn.
Een stemband is verlamd en de stembanden kunnen niet volledig sluiten. De stem is hees, kan wegvallen en hoge/lage tonen kunnen niet worden gemaakt. Er zijn geen ademproblemen.
Twee stembanden zijn verlamd en staan ver van elkaar. De stem is zeer hees. Er zijn geen ademproblemen. Een chirurgische ingreep is soms noodzakelijk.
Logopedie
De logopedist adviseert over het stemgebruik en geeft stemtraining na diagnose door een KNO-arts.
8. Bij strottenhoofdkanker
Wanneer na een operatie of bestraling van een tumor in het strottenhoofd de stemgeving verminderd is of, omdat het strottenhoofd is weggenomen, ontbreekt. Vage (ver)slikklachten en/of aanhoudende heesheid zijn de eerste symptomen. Hoe vroeger de tumor wordt ontdekt, hoe meer kans op een succesvolle therapie. De meest toegepaste behandel methoden zijn: bestraling (radiotherapie), een operatie, en/of een behandeling met medicijnen (chemotherapie).
Oorzaak
Niet altijd aanwijsbaar. Roken en het gebruik van alcohol zijn belangrijke risicofactoren.
Gevolg
Littekenweefsel na bestraling. Gehele of gedeeltelijke verwijdering van het strottenhoofd.
Logopedie
De logopedist kan, als er een kleine operatie aan het strottenhoofd en/of bestralingskuur heeft plaatsgevonden, de restkwaliteit van de stem met oefeningen en technieken zo goed mogelijk leren benutten. Wanneer met de tumor het gehele strottenhoofd is weggenomen (laryngectomie), zal men op een andere manier moeten leren spreken. De slokdarm kan het werk van de stembanden gedeeltelijk overnemen. Daarbij wordt vaak gekozen voor een 'ventiel-stemprothese'. Elektronische spreekapparatuur is een andere optie.
Bij vage (ver)slikklachten en/of aanhoudende heesheid is het raadzaam een huisarts of specialist te raadplegen.
Bron: Nederlandse Vereniging voor Logopedie en Foniatrie